The Process of Creation according to Manusmriti

आसीदिदं तमोभूतम् अप्रज्ञातमलक्षणम्।

अप्रतर्क्यमविज्ञेयं प्रसुप्तमिव सर्वतः।। (1.5)

What was there before the Creation?	तमोभूतम् – Thick Darkness -
How was it?	·         अप्रज्ञातम् इव – As if It could not be perceived ·         अलक्षणम् इव – As if It could not be identified ·         अप्रतर्क्यम् इव – As if It could not be imagined  ·         अविज्ञेयम् इव – As if It could not be understood  ·         सर्वतः प्रसुप्तम् इव – As if It was resting everywhere

ततः स्वयम्भूर्भगवान् अव्यक्तो व्यञ्जयन्निदम्।

महाभूतादिवृत्तौजाः प्रादुरासीत् तमोनुदः।। (1.6)

योऽसावतीन्द्रियग्राह्यः सूक्ष्मोऽव्यक्तस्सनातनः।

सर्वभूतमयोऽचिन्त्यः स एव स्वयमुद्बभौ।। (1.7)

Then?	भगवान् emerged.
Who is called भगवान्?	ऐश्वर्यस्य समग्रस्य वीर्यस्य यशसः श्रियः। ज्ञानवैराग्ययोश्चैव षण्णां भग इतीरणा।। One Who possesses the following six is भगवान्! 1)      ऐश्वर्यम् – Lordship 2)      वीर्यम् – Capability 3)      यशः – Glory 4)      श्रीः – Wealth 5)      ज्ञानम् – Knowledge 6)      वैराग्यम् – Detachment
How did भगवान् emerge?	स्वयम्भूः / स्वयम् उद्बभौ – He emerged by himself इदं महाभूतादि व्यञ्जयन् – He emerged by manifesting    the creation
How was/is he?	अव्यक्तः – Non-elucidated (Having no limbs) वृत्तौजाः – Undeniably vivid तमोनुदः – Destroyer of the darkness अतीन्द्रियग्राह्यः – Perceivable by super-sense सूक्ष्मः – Infinitesimal सनातनः – Eternal सर्वभूतमयः – Present in / Possessor of all the creatures   अचिन्त्यः – Unimaginable

सोभिध्याय शरीरात् स्वात् सिसृक्षुर्विविधाः प्रजाः।

अप एव ससर्जादौ तासु बीजमवासृजत्।। (1.8)

भगवान् meditated and wished to create various creatures from his own body.  At the earliest, he created water (base) and then created a seed in it.

The seed became a golden egg.  Then, Brahma, the grandfather of all the worlds, by himself was born in it.  He separated the egg into two parts.  He made Heaven and Earth with those two parts.  He made Sky, eight directions and the place for water between those two parts.

Then, Brahma had taken Manas and Ahankara. 

Then, he made Mahat, Trigunas (Sattva Rajas Tamas), Sense organs and Motor organs.

Then, he made Five Bhutas (Ether, Air, Fire, Water, and Earth), their Tanmatras (Sound, Touch, Colour, Taste, and Smell) along with Six Vikaras

01	जायते	Emerging
02	अस्ति	Being
03	विपरिणमते	Changing
04	वर्धते	Developing
05	उपक्षीयते	Decaying
06	नश्यति	Expiring

Then, he made various Living creatures.

कालं कालविभक्तीश्च नक्षत्राणि ग्रहांस्तथा।

सरितस्सागरान् शैलान् समानि विषमाणि च।। (1.24)

Gradually, Brahma created Time and its divisions (Like Days, Months, Years, Seasons etc.), Stars, Planets, Rivers, Oceans, Mountains, Plains and Plateaus. 

 तपो वाचं रतिं चैव कामं क्रोधमेव च।

सृष्टिं ससर्ज चैवेमां स्रष्टुमिच्छन्निमाः प्रजाः।। (1.25)

Then, with a desire to create the people, he created Penance, Speech, Interest, Desire and Anger.

कर्मणां च विवेकार्थं धर्माधर्मौ व्यवेचयत्।

द्वन्द्वैरयोजयच्चेमाः सुखदुःखादिभिः प्रजाः।। (1.26)

He created Dharma and Adharma to distinguish Good and Bad actions.  He added opposite duals to the humans.

Opposite Duals

Happiness × Sadness

Love  × Hatred

Victory × Defeat

Profit × Loss

Heat × Cold

यं तु कर्मणि यस्मिन् स न्ययुङ्क्त प्रथमं प्रभुः।

स तदेव स्वयं भेजे सृज्यमानः पुनः पुनः।। (1.28)

Whatever action that was assigned to a creature in the beginning, it stuck to the same action, being created again and again in every fresh creation after pralaya.  

हिंस्राहिंस्रे मृदुक्रूरे धर्माधर्मानृतानृते।

यद्यस्य सोऽदधात्सर्गे तत्तस्य स्वयमाविशत्।। (1.29)

Whatever kind of features that were assigned to a group of creatures at the time of creation, it attained the same features, without fail.

हिंस्राहिंस्रे	A Lion is Merciless	A Deer is Demure
मृदुक्रूरे	A Brahmin is Compassionate	A Conqueror is Cruel
धर्माधर्मौ	Serving Parents is Dharma	Troubling neighbours is Adharma
नृतानृते	Gods speak Truth	Humans do speak Untruth

यथर्तुलिङ्गान्यृतवः स्वयमेवर्तुपर्यये।

स्वानि स्वान्यभिपद्यन्ते तथा कर्माणि देहिनः।। (1.30)

Various Seasons automatically get their features by themselves.  Similarly, even these various living creatures get their features appropriate for them. 

लोकानां तु विवृद्ध्यर्थं मुखबाहूरुपादतः।

ब्राह्मणं क्षत्रियं वैश्यं शूद्रं च निरवर्तयत्।।  (1.31)

For the development of the world, he dispensed Brahmin, Kshatriya, Vaisya and Sudra from his Face, Hands, Thighs and Feet respectively.

द्विधा कृत्वात्वमनो देहमर्धेन पुरुषोऽभवत्।

अर्धेन नारी तस्यां स विराजमसृजत्प्रभुः।। (1.32)

Having separated his body into two parts, he became Man with a half of it and became a Woman with the second half.  He created “Virat Purusha” from the Woman.

01	Then, Viratpurusha created Manu
02	Manu Created 10 Prajapatis:
	01	मरीचिः
	02	अत्रिः
	03	अङ्गिराः
	04	पुलस्त्यः
	05	पुलहः
	06	क्रतुः
	07	प्रचेतसः
	08	वसिष्ठः
	09	भृगुः
	10	नारदः

 

मरीचिमत्र्यङ्गिरसौ पुलस्त्यं पुलहं क्रतुम्।

प्रचेतसं वसिष्ठं च भृगुं नारदमेव च।।

एते मनूंस्तु सप्तान्यसृजन् भूरितेजसः।

देवान् देवनिवासांश्च महर्षींश्चामितौजसः।।

यक्षरक्षः पिशाचांश्च गन्धर्वाप्सरसोऽसुरान्।

नागान् सर्पान्सुपर्णांश्च पितॄणां च पृथग्गणान्।।

विद्युतोऽशनिमेघांश्च रोहितेन्द्रधनूंषि च।

उल्कानिर्घातकेतूंश्च ज्योतींष्युच्चावचानि च।।

किन्नरान्वानरान्मत्स्यान् विविधांश्च विहङ्गमान्।

पशून्मृगान्मनुष्यांश्च व्यालांश्चोभयतोदतः।।

क्रिमिकीटकपतङ्गाश्च यूकामक्षिकमत्कुणम्।

सर्वं च दंशमशकं स्थावरं च पृथग्विधम्।। (1.35 -1.40)

The following were created by Prajapatis:

01	सप्त मनवः	7 Manus such as Svayambhuva
02	देवाः	Gods
03	देवनिवासाः	Residences of Gods
04	महर्षयः	Great Sages
05	यक्षाः	Yakshas such as Kubera
06	रक्षाः	Rakshasas such as Ravana
07	पिशाचाः	Pisachas
08	गन्धर्वाः	Gandharvas such as Chitraratha
09	अप्सरसः	Apsaras such as Rambha
10	असुराः	Asuras such as Virochana
11	नागाः	Nagas such as Vasuki
12	सर्पाः	Sarpas
13	सुपर्णाः	Suparnas such as Garuda
14	पितृदेवताः	Pitr.Devatas
15	विद्युतः	Lightenings
16	अशनयः	Thunderbolts
17	मेघाः	Clouds
18	रोहितः	Colourful Lights (Aurora Borealis)
19	इन्द्रधनूंषि	Rainbows
20	उल्काः	Meteors
21	निर्घातकेतवः	Big Sounds, Comets such as Haley
22	ज्योतींषि	Bright stars and planets
23	किन्नराः	Kinnaras (Gods with Horse faces)
24	वानराः	Vanaras (Resemble Humans)
25	मत्स्याः	Fishes such as Rohitas
26	विहङ्गमाः	Birds
27	पशवः	Animals such as Cow
28	मृगाः	Animals such as Deer
29	मनुष्याः	Humans
30	व्यालाः	Meat-eating Animals such as Lion
31	उभयतोदतः	Animals having teeth in both upper and lower jaws
32	क्रिमिकीटकपतङ्गाः	Various insects
33	यूकामक्षिकमत्कुणाः	Hair bugs, Flies and Bedbugs etc.
34	दंशमशकाः	Biting creatures such as Mosquitoes
35	स्थावराः	Trees and Mountains etc.

पशवश्च मृगाश्चैव व्यालाश्चोभयतोदतः।

रक्षांसि च पिशाचाश्च मनुष्याश्च जरायुजाः।।

अण्डजाः पक्षिणस्सर्पा नक्रा मत्स्याश्च कच्छपाः।

यानि चैवंप्रकाराणि स्थलजाद्यौदकानि च।।

स्वेदजं दंशमशकं यूकामक्षिकमत्कुणम्।

ऊष्मणश्चोपजायन्ते यच्चान्यत्किञ्चिदीदृशम्।। (1.43 – 1.46)

उद्भिज्जास्स्थावरास्सर्वे बीजकाण्डप्ररोहिणः।

जरायुजाः	पशवः, मृगाः व्यालाः उभयतोदतः, रक्षांसि, पिशाचाः, मनुष्याः
अण्डजाः	स्थलजाः	औदकाः
	पक्षिणः, सर्पाः, नक्राः, कच्छपाः	मत्स्याः सर्पाः, नक्राः, कच्छपाः
स्वेदजाः	दंशाः, मशकाः, यूकाः, मक्षिकाः, मत्कुणाः
उद्भिज्जाः	स्थावराः सर्वे बीजप्ररोहिणः, काण्डप्ररोहिणः

ओषध्यः फलपाकान्ता बहुपुष्पफलोपगाः।।

अपुष्पाः फलवन्तो ये ते वनस्पतयः स्मृताः।

पुष्पिणः फलिनश्चैव वृक्षांस्तूभयतः स्मृताः।।

ओषध्यः Oshadhi	फलपाकान्ताः बहुपुष्पफलोपगाः Their life span ends when they yield fruit. Many flowers and Many fruit in a single bunch. – Rice etc.
वनस्पतयः Vanaspati	अपुष्पाः फलवन्तः They yield fruit without flowers – Jackfruit etc.
वृक्षाः Trees	पुष्पिणः फलिनः They yield fruit after flowering – Mango etc.

गुच्छगुल्मं तु विविधं तथैव तृणजातयः।

बीजकाण्डरुहाण्येव प्रतानावल्ल्य एव च।।

तमसा बहुरूपेण वेष्टिताः कर्महेतुना।

अन्तस्सञ्ज्ञा भवन्त्येते सुखदुःखसमन्विताः।।

एतदन्तास्तु गतयो ब्रह्माद्यास्समुदाहृताः।

घोरेऽस्मिन् भूतसंसारे नित्यं सततयायिनि।। (1.46 – 1.50)

गुच्छम्	Branches that directly grow from root	Jasmine etc.
गुल्मम्	Single Plant that grows from many roots	Bamboo etc.
तृणम्	Plants similar to Gulma but grow very short	Darbha etc.
प्रतानम्	Fruits of these plants do consist fibres	Gourd etc.
वल्ली	Creepers and Climbers	Pumpkin etc.